ارائه کننده: یگانه کریمی چم یوسفعلی
استاد راهنما: دکتر امید اسماعیل زاده
استاد مشاور: دکتر اعظم السادات نورائی
استاد ناظر داخلی: دکتر رضا عرفان زاده
استاد ناظر خارجی: دکتر حبیب زارع
نماینده تحصیلات تکمیلی: دکتر حامد یوسف زاده پایین رود پشتی
تاریخ: 1402/11/09
ساعت: 10 
مکان: سالن اصلی کاخ

چکیده:
در پژوهش حاضر تاًثیر آفت شب ­پره شمشاد بر پویایی ترکیب پوشش گیاهی، بانک بذر و تنفس خاک در دو توده سالم و آلوده شمشاد در دو منطقه سی­سنگان و ذخیره ­گاه چشمه ­بلبل مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور تعداد پنج تا ده قطعه­ نمونه 400 متر مربع در هر دو توده دارای آلودگی با آفت شب­ پره شمشاد و توده فاقد آلودگی پیاده شد. در هر قطعه نمونه ابتدا فهرست کلیه گونه­ های گیاهی به تفکیک فرم رویشی ثبت شده و سپس وفور و غلبه (درصد تاج پوشش) گونه­ های­ گیاهی بر مبنای مقیاس براون-بلانکه ثبت شد. در مرکز هر قطعه ­نمونه، نمونه­ برداری از لاشبرگ تجزیه ­نشده (با استفاد از قاب 400 سانتی­متر­مربعی) و خاک (با استفاده استوانة فلزی به قطر هشت و عمق ده سانتی­متر) به تعداد 32 نمونه در توده ­های سالم و آلوده به آفت شب­پرة شمشاد با استفاده از روش تصادفی انجام شد. همچنین نمونه‌برداری از بانک بذر خاک در آبان‌ماه با استفاده از یک قاب 20× 20 سانتی­متری در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی­­متر در 5 تکرار  تصادفی در محل هر قاب اصلی انجام شد.
نتایج نشان داد ترکیب گیاهی بانک بذر خاک منطقه (به ویژه در بخش بانک بذر دائمی خاک) اغلب گیاهان علفی یکساله و گونه­ های درختی نورپسند که همگی در زمره گیاهان مراحل اولیه توالی قرار دارند تشکیل یافته است. شب­ خسب به­ عنوان فراوان­ترین گونه درختی در ترکیب گیاهی بانک بذر خاک توده­ های شمشاد مورد بررسی معرفی شده و شمشاد در گروه بانک بذر دایمی کوتاه­ مدت طبقه ­بندی شد. مقایسه اندازه و غنای  بانک بذر خاک با استفاده از نتایج تحلیل تجزیه واریانس دو طرفه (عمق خاک و وضعیت توده) بر مبنای طرح فاکتوریل نشان داد که تغییرات متوسط تراکم بانک بذر خاک تحت تاثیر وضعیت توده نبوده اما تاثیر فاکتور عمق خاک معنی­ دار ارزیابی شد. بررسی تشابه گونه ­ای ترکیب گیاهی پوشش روزمینی با ترکیب گیاهی بانک بذر خاک در توده ­های سالم شمشاد در سطح پایین­ تری نسبت به توده­ های آلوده شمشاد قرار دارد. مقایسه ماندگاری بانک بذر خاک براساس دو روش توزیع عمقی و مدل انباشتگی بذر 90 درصد ارزیابی شد. بنابراین می­ توان از روش مدل انباشتگی بذر به­ جای روش توزیع عمقی به عنوان روش معمول در طبقه ­بندی درجه پایداری بانک بذر خاک استفاده کرد.
نتایج همچنین نشان داد اگرچه از بین متغیرهای فیزیکی خاک، فقط تغییرات درصد رطوبت خاک در دو تودة سالم و آلوده شمشاد معنی­دار ارزیابی شد ولی توده­ های مزبور از ­نظر کلیه متغیرهای مورد بررسی شیمی خاک، تفاوت معنی­ داری را نشان دادند. نتایج بررسی مشخصه‌های میکروبی خاک نشان داد که تنفس پایه (14/0، 12/0) ، ضریت متابولیکی، نسبت میکروبی و شاخص دسترسی به کربن در تودة آلوده به‌طور معنی‌داری بیشتر از تودة سالم و تنفس برانگیخته (30/0،39/0) ، در تودة سالم بیشتر از تودة آلوده ارزیابی شد. این درحالی­ است­ که اختلاف معنی­ داری بین توده­ های سالم و آلودة شمشاد از نظر شاخص تنفس میکروبی­ کربن مشاهده نشد. نتایج تجزیه و تحلیل مؤلفه­ های اصلی نشان داد که توده­ های سالم و آلوده شمشاد براساس توزیع مکانی مشخصه‌های خاک در امتداد محور اول از یکدیگر متمایز بوده و متغیرهای نیتروژن، ضریب متابولیکی، رطوبت، نیترات، آمونیوم و تنفس برانگیخته همبستگی مثبتی با محور اول (تمرکز ابرنقاط توده سالم) و بالعکس متغیرهای نسبت کربن به نیتروژن، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و زی‌توده میکروبی کربن همبستگی منفی (تمرکز ابر نقاط توده سالم) با این محور نشان دادند.
نمودار  PCA  ترکیب گیاهی بانک بذر خاک بر این نکته دلالت دارد که همواره درجه تشابه گون ه­ای بانک بذر خاک - قطعات نمونه مورد بررسی بر اساس تقسیم­ بندی دو عمق اول و دوم در سطح بالاتری نسبت به تقسیم ­بندی آن­ها بر اساس مناطق مورد بررسی (دو منطقه سی­سنگان و چشمه ­بلبل) و یا وضعیت سلامت توده (آلوده و سالم) قرار دارد. به ­طورکلی، نتایج این پژوهش نشان داد (1) بانک بذر دائمی خاک منطقه همانند دیگر عرصه­ های جنگلی مناطق معتدله نمی­تواند منبع قابل اتکا در بازسازی و تجدید حیات ترکیب کنونی پوشش گیاهی روزمینی موثر باشد. (2)  بخش مهمی از سلامت و عملکرد بوم­ سازگان جنگلی و چرخة عناصر غذایی به­ شدت تحت تأثیر فرآیند برگ ­خو­اری ناشی از طغیان آفات قرار می­گیرد.